کتولی یا کتلی [katəli] یا لیلی جان [leylijan] یا دشتی حال [dashtihal]
کتولی ( طبق فرهنگ معین ) نام گاو خانگی است. کوه نشینان مازندران به ساکنان دشت که کار دامداری را انجام نمی دهند کتول [katu
] می نامند ( به روایت خلیل طهماسبی در سنگچال آمل و همت صیادی نژاد از مرزن آباد) به اشیایی که همچنین در وضعیت عرضی یا افقی قرار می گیرند اصطلاحاً کتلی [katəli] می گویند و کوه و کتل به لهجه مازندرانی می شود بندکتل [bandəkatəl]. کتول نام منطقه ای در شرق گرگان نیز می باشد.
کتولی در ادبیات تبری معانی مختلفی همچون غریب، نوعی رنگ برای احشام، گمراه و ... دارد. کتولی که با نام "لیلی جان" نیز شناخته می شود از مشهورترین و اصلیترین آوازهای مازندرانی و بیشتر دارای مضامین غنایی ست. این آواز معمولاً پیش از کیجا جان ها یا کیجا جانک ها که همان ترانه هاست خوانده می شود. کتولی در مناطق مختلف، فرم های مختلفی دارد،اما همه ی آنها در مجموع از ساختار واحدی پیروی می کنند . دشتی حال، میون کتولی، و کجوری از دیگر انواع کتولی ها هستند
موضوع کتولی عاشقانه است و ویژه ی حال و هوای جوانان و با اشعار دو بیتی خوانده می شود و در عروسی همراه آن کله ونگ یا شواش (شادباش)سر می دهند. در مجالس ، اول یک نفر حرفه ای (خشخوان) آنرا می خواند و بعد همگانی شده و به هم جواب می دهند (گّلی به گلی-gali be gali) و معمولاً پس از آن ترانه ای آرام یا شاد مطابق حال و هوای مجلس می خوانند.
کتولی هنگام کار دسته جمعی در مزارع و شالیزارها هم خوانده می شود و اگر بصورت انفرادی باشد دنباله ای بنام کِله حال یا په بند [peband] یا عاشق لیلی [q layliכa:sh] دارد که شکلی مختصر از آن است و با سرعت بیشتری خوانده می شود. که البته گاهی حذف و به جای آن ترانه ای خوانده می شود . در عروسی ها هم از قدیم "کتولی خوانی" رواج داشته است.
8نفر پسندیدند
LinkBack URL
About LinkBacks
پاسخ با نقل قول
نوشته اصلی توسط NIIT
)
علاقه مندی ها (Bookmarks)