مقدمه کوتاه
فرآیند ارزشیابی در هر نقطه ای از سازمان آموزش وپرورش نشان دهنده درجه نیل آن قسمت به اهداف تعیین شده است . ارزشیابی پیشرفت تحصیلی که بخش جدایی ناپذیر فرآیند آموزش و تدریس محسوب می شود . ابزاری است که با اجرای آن میزان تحقق اهداف آموزشی قابل اندازه گیری است و در عین حال حدود تاثیر هر یک از عوامل آموزشی در رشد یا افت تحصیلی دانش آموزان نیز از این طریق قابل بررسی می باشد .ارزشیابی از نظر زمان اجراء و هدف به 4 نوع ( ورودی، تکوینی ، تشخیصی ، پایانی ) تقسیم می شود که هر کدام از آنها در زمان اجراء دارای اهمیت و ارزش خاص خود می باشد .
هدف از ارزشیابی ورودی آمادگی و جایابی مطالب درسی است .
هدف از ارزشیابی تکوینی : شناسایی کمبودها در یادگیری دانش آموزان است .
هدف از ارزشیابی تشخیصی : تشخیص مشکلات یادگیری دانش آموزان است .
هدف از ارزشیابی پایانی : ارتقاء دانش آموزان به پایه بالاتر و قضاوت در باره کل برنامه آموزشی است
البته ارزشیابی را از نظر ملاک هم می توان به دو دسته تقسیم نمود .
الف – ارزشیابی وابسته به ملاک
ب – ارزشیابی هنجاری
ارزشیابی از فرآیند آموزش وپرورش در زمره پیچیده ترین مسائل مربوط به ارزشیابی به حساب می آید یکی از مشکلات ساختاری که نظام آموزش وپرورش ما با آن درگیر است .نقصان و نارسایی هایی است که در امر ارزیابی از برنامه های آموزش وپرورش وجود دارد ، تا حدی که عده ای از متخصصان را برآن داشته است تا ارزشیابی درست و کامل از آموزش وپرورش و نتایج اقدامات و برنامه های آنرا کاری دشوار و به مراتب پیچیده بدانند وبه همین جهت ارزشیابی ها و امتحان های موجودرا کافی ندانند و آنها را در تکامل و بلوغ سازمانی آموزش وپرورش و تقویت درجه موفقیت در دست یابی به اهداف آن موثر ندانند.
شاید این مساله ناشی از پیچیدگی تعلیم و تربیت و به تبع آن برنامه های آموزشی و پرورش باشد با وجود این ، فرآیند ارزشیابی در هر نقطه ای از سازمان آموزش وپرورش نشان دهنده درجه نیل آن قسمت به اهداف تعیین شده است در کلاس درس نیز چنین است و هیچگاه امر ارزشیابی و امتحان نباید به صورت چماق بر سر ارزشیابی شونده فرود آیند . چیزی که متاسفانه وجود دارد که اگر این باشد
شیوه های مرسوم ارزشیابی و امتحان در آموزش وپرورش فاقد کارآیی و کفایت لازم خواهند بود .
طرح و ابتکار به کار گرفته شده و چگونگی اجرا
از بین آزمون های مورد استفاده در آموزش وپرورش آزمون های تشخیصی جایگاه ویژه ای دارد آزمون های تشخیصی نوعی از آزمون های استاندارد شده پیشرفت تحصیلی به شمار می روند که برای تشخیص نارسایی ها و مشکلات خاص یادگیری دانش آموزان در یک موضوع درسی به کار می روند بدیهی است که در آزمون های تشخیصی ارزیابی مهارت در یک موضوع خاص نظیر خواندن یا ریاضیات ، وسیع تر و جزیی تر از آزمون های پیشرفت تحصیلی صورت می گیرد .
از میان مشکلات یادگیری دانش آموزان، مشکلات خواندن یکی از شایع ترین مشکلاتی است که دانش آموزان با آن مواجه هستند و نارساخوانی مهم ترین علت مشکلات خواندن محسوب می شود نارساخوانی در DSMIV به این شکل توصیف شده است که ضابطه اصلی این اختلال وجود یک ناهمترازی قابل ملاحظه بین سطح کنونی پیشرفت خواندن ( صحت ، سرعت وفهم خواندن که بوسیله آزمون های انفرادی هنجار گزینی شده تعیین می شود ) با سطح انتظاری است که براساس سن تقویمی ، تراز عقلی و آموزش تناسب با سن آزمودنی مشخص می شود لذا به طور کلی تشخیص اختلال خواندن نیازمند تایید یک آزمون میزان شده انفرادی در پیشرفت خواندن می باشد . اولین تلاش ها در این زمینه توسط ماریان مونروئه (Monroe) صورت گرفت او تلاش هایش را برای ساخت و هنجاریابی یک آزمون تشخیصی خواندن برای کودکان زیرسطح کلاس چهارم ابتدایی متمرکز نمود . این آزمون از خواندن شفاهی ، تشخیص لغات ، تمایز قایل شدن بین لغات و خواندن بدون صدا برای تعیین سطح خواندن و همچنین تجزیه و تحلیل خطاهایی که کودک در خواندن مرتکب می شود استفاده می کند . فرضیه مونروئه این بود که حذف خطاهای ویژه خواندن می تواند باعث بهبودی در سطح خواندن شود . آزمون های تشخیصی جدید نیز بر همین اساس ساخته وطراحی شده اند که از جمله آنها آزمون تحلیل توانایی خواندن نیل (Neal ) آزمون تشخیصی خواندن با صدای بلند ، گری (Gray ) آزمون پیشرفت تحصیلی – تشخیصی خواندن متروپولین (Mertopokitan ) و مجموعه تشخیص خواندن وودکاک (woodcock ) را می توان نام برد .
راهکار ها و پیشنهاد ات
1 - آزمون های مکرر ماهانه در جهت اصلاح و بهبود روشها و شیوه های تدریس معلمان و اجرای درس پژوهی در مدارس
2 - ارزشیابی مستمر همراه با بازخورد آن برای افزایش میزان یادگیری دانش آموزان و ایجاد یادگیری پایدار
3 - انجام ارزشیابی های مستمر به صورت عملی و کاربرد برای کسب نتایج بهتر در موفقیت دانش آموزان
در باره اولین سئوال پژوهش می توان اینگونه پاسخ داد
اهداف جزیی که ارزشیابی آغازین دنبال می کند می توان به صورت زیر بیان نمود:
الف – مشخص کردن سطح تواناییها و آمادگی دانش آموزان برای یادگیری
ب – برنامه ریزی به منظور جبران نارساییها و کاستی ها ی مربوط به پیش دانسته های دانش آموزان
ج – انتخاب روش تدریس مناسب
د – شروع مناسب فعالیت های یادگیری – یاد دهی
ه – ایجاد اعتماد به نفس در دانش آموزان ( حشمتی و ...1384 ص 24)ودر پاسخ به سئوال دوم پژوهش می توان به این نتیجه دست یافت
تاثیر ارزشیابی تکوینی در جبران نارسائیهای آموزشی دانش آموزان و جلوگیری از افت تحصیلی آنان امروزه مورد اذعان همه دست اندرکاران تعلیم و تربیت می باشد
ارزشیابی تکوینی هنگامی صورت می گیرد که فرآیند آموزشی هنوز در جریان است و یادگیری و فراگیری در حال شکل گیری و تکوین می باشد و به همین دلیل فرصت اصلاح و تغییر وجود دارد این نوع ارزشیابی نقاط ضعف و اموری را که نیاز به اصلاح دارد مشخص می سازد ( شاه زمانی ، یارمحمدیان ، 1383 ص 79) وقتی معلمان بدانند چطور دانش آموزان پیشرفت می کنند و در چه جاهایی با دشواری مواجه هستند ، می توانند از این اطلاعات برای ایجاد تعدیل و اصلاحات لازم در آموزش مانند تدریس مجدد ، تلاش برای رویکردهای آموزشی جایگزین یا پیشنهاد فرصت های بیشتر برای تمرین استفاده کنند این فعالیت ها ممکن است به بهبود موفقیت دانش آموزان منجر شود . ( بوستون ، یادگارزاده 1383ص51)
در پایان لازم است که ذکر شود با توجه به پژوهش های گسترده ای که در مجلات گوناگون آمده است می توان نتیجه گرفت : سنجش تکوینی به دانش آموزان با پیشرفت پایین و دانش آموزان ناتوان در یادگیری بیش از دانش آموزان دیگر کمک می کند و با این تصور غلط که دانش آموزان با عملکرد ضعیف فاقد توانایی اند وسرمایه گذاری برای آنان امید بخش نیست مبارزه می کند .
منابع و مآخذ :
ـ مجله رشد تكنولوژي آموزشي، شماره 1، سال يازدهم، مهرماه 1375، ص 23 .
ـ محمدي ختامان، اصغر، تشكيل گروههاي خلاقيت و نوآوري، ارديبهشت 1370 .
ـ مفيدي، فرخنده. آموزش و پرورش دبستاني و دبستان. تهران: انتشارات پيام نور، چاپ دوم، اسفند 1372.
ـ مجله استعدادهاي درخشان ـ سال دوم ـ شماره 2 ـ تابستان 1374 .

موضوعات مشابه: